Het recht van een kind om niet mishandeld te worden

In Nederland worden veel zaken die diep ingrijpen in een mensenleven, zoals schulden, langdurige werkloosheid of jeugdzorg problematiek al snel benaderd vanuit een politiek en verzekeringstechnisch kader. Het gaat dan om doorlooptijden, budgettering, checks and balances, KPI’s.

Degene waar het eigenlijk over gaat raakt binnen de kortste keren uit beeld. Daarom vind ik het altijd nuttig en bovendien moreel gezond om vraagstukken rondom menselijke sores te bekijken in termen van grondrechten.

Bijvoorbeeld. Verdient een alleenstaande hoogbejaarde niet gezelschap en activiteiten om eenzaamheid, stil lijden en een eventuele euthanasiewens te voorkomen? Is (hulp bij) het vinden van een baan, waardoor een burger in zijn bestaan kan voorzien, niet een mensenrecht?

Dat zijn nog relatieve luxeproblemen binnen de verzorgingsstaat, als je het vergelijkt met de jeugdzorg. Daar gaat het om de universele rechten van mensen die zich niet kunnen weren, namelijk kinderen. En kinderen hebben één belangrijk grondrecht: het recht om niet mishandeld te worden.

In de toelichting van Artikel 3 van het Verdrag Inzake de Rechten van het Kind (IVRK, 1989) staat het volgende geschreven:

In alle beslissingen die genomen worden over kinderen, moet het belang van het kind een eerste overweging vormen. Het maakt daarbij niet uit wie de beslissing neemt. Dit kan de overheid zijn, maar ook een ouder, een leerkracht, een instelling of een rechter. Het kan zijn dat de ouders van het kind hun verplichtingen niet nakomen. Dan moet de overheid het kind voorzien van de nodige zorg.

En toch is er het recente voorbeeld van de Russische diplomaat in Nederland Dmitri Borodin. Borodin werd in 2013 meegenomen naar het politiebureau om zijn kinderen te beschermen. De man was onder invloed van alcohol en zou zijn kinderen hebben mishandeld. De zaak was dusdanig ernstig dat Haagse politieagenten geen andere mogelijkheid zagen dan ingrijpen.

In no time kwam het Kremlin met de klacht dat juist Nederland mensenrechten geschonden zou hebben. Als reactie bood minister Frans Timmermans excuses aan voor het aantasten van de diplomatieke onschendbaarheid, zoals die bestaat sinds de Weense Conventie. Naar hoe de kinderen van Borodin dit alles hebben ondergaan kunnen wij slechts raden…

Zelfs in Nederland kunnen kinderrechten opzij worden gezet, zo lijkt het. De jeugdzorgmedewerkers die ik spreek geven in ieder geval aan dat maatregelen nemen omtrent kindermishandeling of jeugdzorg breed om grote professionaliteit vragen. Met name als het gaat om het vaststellen wat er feitelijk gebeurd is. In mijn werk, het werven en selecteren van jeugdzorgmedewerkers, probeer ik mensen te vinden die in eerste plaats professioneel, integer en sensitief zijn.

Want ook hier zie je het contrast tussen grondrechten enerzijds en politieke en verzekeringstechnische overwegingen anderzijds. De afgelopen jaren buitelden de initiatieven over elkaar heen als het gaat om het terugdringen van kindermishandeling: de Taskforce Kindermishandeling en Seksueel Misbruik, het Actieprogramma Kindermishandeling en Huiselijk Geweld, het Gezondheidsraadonderzoek Preventie en behandeling jeugdtrauma’s. 

Mooie initiatieven, maar toch is er ook achteruitgang. Zo was er tot vorig jaar een volledig onafhankelijk en uiterst gespecialiseerd orgaan, de Forensische Polikliniek Kindermishandeling (FPKM), waar vriend en vijand zich lovend over uitliet. Advocaat Richard Korver, die de misbruikslachtoffers van Robert M. bijstond:

Bij de polikliniek kon je 24 uur per dag terecht, ook als advocaat. Neem het voorbeeld van een moeder die vermoedt dat haar kind seksueel is misbruikt. Ze wordt door de politie weggestuurd omdat er te weinig aanwijzingen zijn. Als zij dan bij mij komt, kan ik voorstellen het kind te laten onderzoeken door de FPKM. Zij zien het kind direct. Je krijgt een bruikbare feitelijke rapportage waarin zij zeggen: we zien geen aanwijzingen voor misbruik. Of juist wel.

Dit expertisecentrum werd dus opgedoekt, met als argument van de moederorganisatie, De Forensische Zorgspecialisten: “het ontbreken van structurele financiering” ten gevolge van de marktwerking in de zorg.

Kinderpsychiater Hilmar Backer ziet een ander probleem: de nieuwe jeugdwet legt de nadruk op kostenreductie door ontzorgen en de-medicaliseren. Dat gebiedsteams de begeleiding van kinderen en adolescenten met psychische klachten zelf op zich nemen en de psychiater lang buiten de deur houden heeft volgens hem een andere vorm van kindermishandeling tot gevolg: onderbehandeling. “Doktertje spelen: leuk voor kleine kinderen, maar niet als jeugdzorg in feite geen respect heeft voor je vakkennis.”

De leerkracht, de jeugdbeschermer, de huisarts, de mediator bij een vechtscheiding: allen kunnen zij een rol spelen om kindermisbruik tegen te gaan. De allerbeste manier om dat te doen is door een eigen kompas te voeren, dat van de onvervreemdbare rechten, niet-af-te-nemen rechten dus, die voor ieder kind gelden.

Een beetje zoals Haagse politieagenten dat doen.

Carin Veders
Op persoonlijke titel geschreven