Het luisteren naar muziek is bijna een fulltime bezigheid geworden. Waar je ook kijkt, ook op het werk, zie je mensen met witte draadjes uit hun oren. Maarten de Haan doet er als geen ander aan mee, maar mist soms de stilte en de zogenaamde ‘tussentijd’. Beluister ook de playlist bij deze column!
Er is iets in onze dagelijkse menselijke ervaring verloren gegaan. En dat is ook al een tijd geleden gebeurd, zo rond de eeuwwisseling. Kees van Kooten noemde het de ‘tussentijd’.
De komiek en schrijver schreef in Trouw (1999), enigszins nostalgisch:
“Ik breek hier geen lans voor de terugkeer van de postkoets, maar pleit wel voor het blijven schrijven van brieven. Omdat e-mail geen reis kent, maar een brief onderweg is en omdat wij, zolang iets onderweg is, ons de tussentijd bewust zijn.
Toen wij heel lang geleden met onze ouders op vakantie gingen, nam vader één zwart-witrolletje mee en maakte hij twaalf weloverwogen foto’s. Vanaf de dag van onze thuiskomst hadden wij er minstens twee weken een gratis opwindinkje bij. Met kloppend hart fietste je van school naar huis – misschien waren de vakantiefoto’s al klaar!
Ook die tussentijd is opgeheven. Ze kunnen klaar zijn in een uur. Zelfs in zevenentwintig minuten.”
Mijn persoonlijke meest levendige ervaring met ‘tussentijd’ is muzikaal van aard. In de tijd vóór de smartphone en Spotify was je tijdens de zomervakantie lang verstoken van je muziekcollectie. Dus was de vraag: wat is de eerste muziek die je opzet bij thuiskomst?
Als fervent muziekverzamelaar had ik als tiener ergens de grammofoonplaat A Reverie van jazzpianist Armen Donelian opgeduikeld. Er stond een virtuoze en lyrische ballad op, Stargazer (luister hier). Twee of drie jaar aaneen was dit het eerste muziekstuk na een verre reis. Jaren later ontmoette ik Donelian in Den Haag, ging zelfs met hem uit eten, en kon hem vertellen wat zijn muziek betekend had.
In dit voorbeeld is de ‘tussentijd’ stilte. Inmiddels is er een generatie opgegroeid die direct over van alles kan beschikken, vooral over muziek en podcasts. Instant gratification. Op de werkplek is het ‘je met je oortjes afsluiten van de collega’s’ inmiddels geaccepteerd. Leidt die voortdurende muziek nou af van het werk of helpt het juist om productief te zijn?
Tien jaar geleden deed Randstad onderzoek naar muziek op het werk onder 555 werknemers in diverse branches. Volgens Randstad had zo’n driekwart van de mensen muziek nodig om ’s ochtends op gang te komen. Als test werd ook het liedje Een Parel in Gods Hand van Elly en Rikkert opgezet op verschillende werkplekken. Dat bleek helaas minder bevorderlijk voor het werkplezier.
Minder lollig bedoeld zijn de wetenschapsartikelen die NRC schreef over de therapeutische werking van muziek (onder andere “Muziektherapie werkt, maar vraag niet waarom” uit 2017) en het boek Singing in the brain van neuropsycholoog Eric Scherder.
Zij leren ons dat muziek een goede invloed kan hebben op mensen met problemen als depressiviteit, dementie of traumatische ervaringen. Maar ook dat we weinig weten over de alledaagse invloed van muziek.
Wel is duidelijk dat het toegenomen aantal noise-cancelling koptelefoons te maken heeft met meer kantoortuinen, zoals het programma Monitor liet zien. De koptelefoon als surrogaat voor echte stilte. Dit heeft onder andere het nadeel dat, wie zich dagelijks in een noise-cancelled omgeving bevindt, langzaam maar zeker gevoeliger wordt voor elk geluid dat wél doorkomt
En dan die voortdurende muziek. Henkjan Honing, hoogleraar muziekcognitie, antwoordt op de vraag van NRC of er zoiets bestaat als een ‘muzikale overdosis’:
“Dat vind ik een gevaarlijke term, net als ‘muziek als medicijn’. Maar ja, muziek kan zeker een prikkel zijn, ook in negatieve zin. Niet voor niets werd luide muziek in Guantanamo Bay als marteltechniek gebruikt.”
Niets is zo persoonlijk als een muzieksmaak. Wat voor de één een medicijn is, is voor de ander een marteling.
Mooi voorbeeld: laatst was er een flinke groep collega’s naar een concert. Er verscheen de volgende dag een LinkedIN-post met de begeleidende tekst dat onze medewerkers niets liever doen dan collectief “hossen bij Heel Holland Zingt Hazes”.
Soms is ook een radiostilte nodig, dacht ik toen.
Maarten de Haan
Op persoonlijke titel geschreven
_______________________________________________________________________________________________
Tenslotte nog een luistertip voor de mensen die terug zijn van vakantie en de koptelefoon al hebben klaarliggen: een heuse playlist met songs over het thema werk.
Een tijdlang hield ik hier op bureau (in de kantoortuin!) een appgroep bij met de naam Work To Do. Met enige regelmaat stuurde ik liedjes rond. Inmiddels heb ik er een gelijknamige (eclectische) playlist van gemaakt, startend met de gelijknamige Isley Brothers hit.
Luister de playlist hier:
Heb je zelf een favoriete playlist voor op je werk, of misschien zelfs eentje die je met je collega's hebt samengesteld? Laat het ons weten in een reactie onder deze blog!