Soms kijken we met gêne terug op hoe het er nog maar in een recent verleden aan toe ging, beginnend met Zwarte Piet.
Neem hoe we inmiddels het lot van voormalig tienerzangeres Britney Spears beschouwen. Een schrijnend verhaal van publieke veroordeling en ontneming van ouderlijk gezag, dat ook in de Nederlandse werkelijkheid relevant is.
En gênant was het. Vanaf toen Britney in de markt werd gezet als het sexy meisje-van-de-buren. Spears was publiek bezit, haar konden de meest impertinente vragen gesteld worden. Met als dieptepunt dat onze eigen Ivo Niehe de zeventienjarige vroeg naar haar mogelijke borstvergroting:
“There’s one subject we didn’t discuss. Everyone’s talking about it. Well … your breasts,”
Het gevolg van alle hijgerige aandacht is bekend. In 2007 reed de ster naar het huis van haar ex, om haar kinderen te zien. Daar stuitte ze op een haag van paparazzi. De verwarde en opgejaagde Britney trok het niet langer en schoor voor het oog van de wereld haar lange haren af.
Vervolgens werd zij door de rechter onder curatele gesteld, met als bewindvoerder haar vader Jamie Spears. Hij beheert haar inkomsten en bepaalt met de artsen haar medicatie. Niet langer kan ze bepalen waar ze gaat of staat en ze heeft geen gezag meer over haar kinderen. Deze situatie duurt nu al dertien jaar.
Spears treedt wel op en doet promotieactiviteiten, maar mag niet eens een eigen mobieltje hebben of zelf een auto besturen. De laatste jaren is er de beweging #FreeBritney gestart, gericht op het opheffen van haar ondercuratelestelling.
In juni van dit jaar hield ze zelf een krachtig en overtuigend betoog voor de rechtbank, dat zich met name toespitste op haar moederschap en het feit dat haar onmogelijk wordt gemaakt opnieuw zwanger te worden. De zaak loopt nog.
Ook in Nederland roeren ouders wier gezag is afgenomen zich steeds meer. Eenmaal buitenspel gezet kom je er nog moeilijk tussen. “Jeugdbescherming gaf mij vanwege m’n psychische kwetsbaarheid nooit de kans te laten zien dat ik zelf voor m’n zoontje kan zorgen. Ik vind dat het anders had gekund.” zei de moeder Silvia in 2017.
Vaders hebben vaak nog minder een poot om op te staan. Architect Vincent deed onlangs zijn verhaal aan het NRC. Hij werd door de instanties onterecht ‘gebrandmerkt als een gevaarlijke vader’ en kwam nooit meer van dat stigma af. Jarenlang mocht Vincent zijn dochter niet zien.
Toen hij eenmaal min of meer gerehabiliteerd werd en er op het hoogste niveau een rapport was geschreven over zijn situatie -verdween dat rapport in een la.
„Je kunt beter verdacht worden van een misdrijf dan van falen in de opvoeding”, zei hoogleraar jeugdbescherming Ido Weijers ten tijde van de decentralisatie van de jeugdzorg naar gemeenten. Hij vond het toen al vreemd „dat er zo’n grote verschuiving in het systeem plaatsvindt, waarin je de ouders plaatst tegenover een almachtige partij, zonder dat de wetgever daar iets tegenover stelt”.
Maar behalve eigenmachtige instanties, gebrekkige communicatie en incapabele medewerkers zijn ook wij, het publiek, verantwoordelijk. En de social media en telefoons die van alles vastleggen en opblazen. Een minder prettige uitstraling, afwijkende opvoedingspatronen en ongewone hobby’s kunnen al genoeg zijn om ouders in het beklaagdenbankje te zetten.
Met de zogenaamde Dwaze Vaders, mannen die hun kinderen niet meer mogen zien, liep het aanvankelijk net als bij Britney. Er werd lang lacherig en besmuikt over gedaan -mede dankzij kerels die in een pak van Spiderman of Zorro een gevel beklimmen- maar inmiddels zien we vooral de schade die het monddood maken van vaders heeft aangericht bij hen en met name: bij hun kinderen.
Gezinstherapeut Alice van der Pas, die in de jaren zeventig methodieken ontwikkelde voor ouderbegeleiding, kan hier een inspiratiebron zijn. Van der Pas had oog voor ouders die misschien apart overkomen, maar wèl het beste met hun kinderen voorhebben. Haar gedachtengoed werd na haar overlijden in 2017 als volgt samengevat:
“Ouders hebben een onvoorwaardelijk besef dat zij verantwoordelijk zijn voor hun kind [..] en dat besef is voor altijd […] Je hebt als vader of moeder slechts deels in de hand wat er allemaal met je kind gebeurt. Dat maakt het ouderschap broos en kwetsbaar. Tegelijk is goed ouderschap het fundament van onze samenleving, die daarom solidair moet zijn met al die vaders en moeders.”
Carin Veders
Op persoonlijke titel geschreven